Ηρωική πόλη της Νάουσας.....

 Η Νάουσα ή επίσημα η Ηρωική πόλη της Νάουσας, είναι ορεινή πόλη της Κεντρικής Μακεδονίας, χτισμένη στους πρόποδες του όρους Βερμίου. Είναι το μεγαλύτερο σε πληθυσμό ορεινό αστικό κέντρο της Ελλάδας, όπου σύμφωνα με την απογραφή του έτους 2011, φτάνει τους 21.152 κατοίκους.

 
Το Ρολόι της πόλης, χτισμένο το 1895
 Σήμα κατατεθέν της πόλης είναι ο Πύργος του Ρολογιού, κοινώς «Ρολόι» που βρίσκεται μπροστά από το Δημαρχείο. Είναι δωρεά του βιομηχάνου Γεώργιου Αναστασίου Κύρτση, χτίστηκε το 1895 με πωρόλιθο και είναι ύψους 25 μέτρων. Ο μηχανισμός του είναι ακόμα ο πρωτότυπος και πρέπει να κουρδιστεί ακόμη. Υπάρχουν σκέψεις να καταστεί προσβάσιμος για επισκέπτες και να επιτρέψει την θέα πάνω από την πόλη.
 
 Η Νάουσα περιβάλλεται από πολύ πράσινο και διαθέτει αρκετά πάρκα. Το δημοτικό πάρκο που δημιουργήθηκε την δεκαετία του 1950, είναι έκτασης 30 περίπου στρεμμάτων, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά ενδοαστικά πάρκα της Ελλάδας, με επιβλητική θέα στον κάμπο της Ημαθίας, τον διαμορφωμένο ανθόκηπο αλλά και μία λίμνη έκτασης 1,5 περίπου στρεμμάτων που φιλοξενεί ψάρια, πάπιες και κύκνους. Το γνωστότερο άλσος είναι αυτό του Αγίου Νικολάου
Αγ.Νικόλαος
                                                                           




 Την πρώτη οικιστική παρουσία έχουμε κατά την διάκρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας,όπου αναπτύσσεται η χειροτεχνία. Το 1822 η Νάουσα θα εξεγερθεί κατά των Οθωμανών, αλλά η εξέγερση καταστέλλεται με βαρύ φόρο αίματος. Το Ολοκαύτωμα της Νάουσας, όπως έγινε γνωστή η αιματηρή κατάπνιξη της επανάστασης, με την θυσία των Ναουσαίων γυναικών μαζί με τα παιδιά τους στα νερά της ρέματος της Αράπιτσας, καθιέρωσε τη πόλη ως ηρωϊκή από την Ελληνική Πολιτεία. Παρά την καταστροφή της, η Νάουσα κατορθώνει να οικοδομηθεί και πάλι, σημειώνοντας αξιόλογη ανάπτυξη στα τέλη του 19ου αιώνα, με την ανάπτυξη ιδιαιτέρως της ανθηρής βιομηχανίας της κλωστοϋφαντουργίας. Τα βιοτεχνικά προϊόντα αυτή την περίοδο εξάγονται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ο τομέας αυτός θα αποτελέσει και τη βάση για μεγάλη οικονομική ακμή που συνεχίστηκε και μετά την απελευθέρωση άπω την Οθωμανική κυριαρχία για να παρακμάσει στις αρχές της δεκαετίας του '90. Η παρακμή του κλάδου οδήγησε σε κλείσιμο μεγάλων βιομηχανικών μονάδων και σε δραματική αύξηση της ανεργίας.



 
 Το εργοστάσιο του 19ου αι. που λειτουργεί ως Πανεπιστημιακό Τμήμα

 Παλιά γειτονιά στη Νάουσα

Στην διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα (1904-1908) η Νάουσα αποτέλεσε σημαντικό κέντρο κατά της δράσης τών βούλγαρων κομιτατζήδων. Ελληνικά ανταρτικά σώματα υποστηρίζονταν από την πόλη με σημαντικότερους οπλαρχηγούς, τον Επαμεινώνδα Γκαρνέτα και Ιωάννη Σημανίκα. Ο Μακεδονικός Αγώνας αποτέλεσε την αφετηρία των νικηφόρων απελευθερωτικών πολέμων της περιόδου 1912-1913, που είναι γνωστοί στην ιστοριογραφία ως βαλκανικοί πόλεμοι. Η Νάουσα θα απελευθερωθεί από την Οθωμανική κυριαρχία στις 17 Οκτωβρίου του 1912.
Κατά την απελευθέρωση, η Νάουσα θα είναι μια βιομηχανική πόλη και ο πληθυσμός της ήταν 9.000 με 12.000 κάτοικοι, από τους οποίους γύρω στο 20% εργάτες (ως επί το πλείστον ανύπαντρες γυναίκες). Η πόλη έχει το 1912 τρεις κλωστοϋφαντουργίες με 14.200 αργαλειούς. Άλλες 3 κλωστοϋφαντουργίες με 26.500 αργαλειούς στην Έδεσσα και Θεσσαλονίκη ανήκουν εξ’ ολοκλήρου σε Ναουσαίους. Η Νάουσα ελέγχει έτσι εκείνη την εποχή 6 από τις 10 μονάδες της Μακεδονίας που με τη σειρά της είχε τις μισές μονάδες παραγωγής ολόκληρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 90% των εργαζομένων στις μηχανοποιημένες μονάδες επεξεργασίας μαλλιού ελέγχονταν από Ναουσαίους. Τη ίδια χρονιά η πόλη διέθετε επίσης 3 μεγάλους και δεκάδες μικρούς μύλους, 3 ξυλουργικές μονάδες, και δεκάδες πιεστήρια, μεταξουργεία και μικρότερες βιοτεχνίες επεξεργασίας μαλλιών.
 
 Ο Χώρος Θυσίας, όπου οι γυναίκες της πόλης έπεσαν στους Καταρράκτες το 1822

 

 Παραδοσιακός πεζόδρομος σε παλιά γειτονιά

Τα παραδοσιακά κτίρια μακεδονικού ρυθμού που υπάρχουν στη Νάουσα καταλαμβάνουν συνήθως αρκετά μεγάλο όγκο και είναι διώροφα με εσωτερική αυλή. Είναι κατασκευασμένα από πωρόλιθους, πλιθιά και ξύλα. Δυστυχώς σήμερα διασώζονται ελάχιστα από αυτά. Συγκεντρώνονται σε διάφορες συνοικίες/γειτονιές της πόλης: Ενώ στα «Πουλιάνα» και στα «Μπατάνια» υπάρχουν τα μεγαλύτερα, αστικά κτίρια, στα «Αλώνια» κυριαρχούν οι μικρότερες λαϊκές κατοικίες. Από τα μεμονωμένα κτίρια άξια μνείας είναι τα σχολεία «Γαλάκεια» και «Σεφέρτζειο» και το «Λάππειο» Γυμνάσιο που ονομάστηκαν έτσι από τα ονόματα των δωρητών.
Η πόλη είναι διάσπαρτη από Βιομηχανικά κτήρια που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον 19ο και 20ο αιώνα κυρίως ως Κλωστοϋφαντουργεία. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά τα εργοστάσια, σταδιακά έπαψαν να λειτουργούν, συνεπεία της παγκόσμιας κρίσης της κλωστοϋφαντουργίας. Έτσι, έμειναν στην πόλη άδεια κουφάρια να θυμίζουν το πλουσιότατο Βιομηχανικό της παρελθόν. Ήδη αρκετά από αυτά τα κτήρια έχουν περιέλθει στον Δήμο ο οποίος αρχίζει να τους αλλάζει χρήση, όπως ένα που στεγάζει το τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ενώ άλλα μετατρέπονται σε Μουσεία και πολυχώρους πολιτισμού. Το 1ο Δημοτικό Σχολείο Νάουσας, χτισμένο το 1911