Τον σύγχρονο άνθρωπο -Homo Sapiens- φέρεται να ακολούθησε η φυματίωση στο ταξίδι του από την Αφρική στην Ασία και την Ευρώπη, με νέα έρευνα να δείχνει ότι η ασθένεια έχει ηλικία άνω των 70.000 ετών.
Η φρίκη της φυματίωσης στιγμάτισε τον άνθρωπο και τροφοδότησε τις εικαστικές τέχνες, τη μουσική και τη λογοτεχνία. Οι ρίζες της ασθένειας δεν βρίσκονται όμως στη Νεολιθική Περίοδο, όπως νομίζαμε μέχρι σήμερα, αλλά πολύ παλαιότερα. Η αρχική εκτίμηση είχε βασισθεί στη θεωρία που θέλει τη φυματίωση να μεταδόθηκε στον άνθρωπο από κατοικίδια ζώα τα οποία άρχισαν να εξημερώνονται τη Νεολιθική Εποχή, πριν από περίπου 12.000 χρόνια. Λεπτομερής γενετική ανάλυση 250 σύγχρονων δειγμάτων του βακτηριδίου της φυματίωσης από όλο τον κόσμο έδειξε ότι ο μολυσματικός αυτός παράγοντας γεννήθηκε μαζί με τον Homo Sapiens, στην Αφρική πριν από 70.000 χρόνια.
Μελετώντας τις γενετικές διαφοροποιήσεις του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης, ερευνητές του Κέντρου Δημόσιας Υγείας της ισπανικής Βαλένθια, απέδειξαν ότι η πνευμονική αυτή πάθηση δεν προήλθε από οικόσιτα ζώα, όπως νομίζαμε μέχρι τώρα.
«Δείξαμε ότι η εξέλιξη της φυματίωσης υπήρξε παράλληλη με εκείνη του ανθρώπου και ότι η ασθένεια ευνοήθηκε από τη δημογραφική έκρηξη της ανθρωπότητας», λέει η επικεφαλής της έρευνας δρ Ινιάκι Κομάς, που επισημαίνει ότι η φυματίωση ενισχύθηκε σημαντικά κατά τη Νεολιθική Περίοδο, με την ανακάλυψη της γεωργίας, αλλά και στη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης του 19ου αιώνα.
«Οι εξελικτικές πορείες ανθρώπου και φυματίωσης εμφανίζουν πολλά κοινά σημεία. Παρατηρήσαμε ότι οι διαφοροποιήσεις του βακτηριδίου ενισχύονται σημαντικά σε περιόδους πληθυσμιακής έκρηξης», λέει ο δρ Σεμπαστιέν Γκανιέ του Ελβετικού Ινστιτούτου Τροπικών Ασθενειών στη Βασιλεία.
Παράλληλες μελέτες από τρεις άλλες επιστημονικές ομάδες εντόπισαν τους λόγους για τους οποίους το βακτήριο καθίσταται ανθεκτικό στα αντιβιοτικά και πλήττει έτσι κατά προτεραιότητα τους φτωχούς στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ο εντοπισμός του γενετικού μηχανισμού που κάνει τη φυματίωση ανθεκτική στα αντιβιοτικά θα επιτρέψει στους ερευνητές να επινοήσουν αποτελεσματικότερες φαρμακευτικές στρατηγικές για την αντιμετώπισή της.
Την περίοδο μεταξύ 16ου και 19ου αιώνα, ο «μεγάλος λευκός λοιμός», όπως ονομάσθηκε η φυματίωση, ήταν υπεύθυνος σε ποσοστό 20% για τους πρόωρους θανάτους. Η ασθένεια ευθύνεται για τον θάνατο σημαντικών Δυτικών λογοτεχνών και διανοουμένων, όπως ο Βρετανός ρομαντικός ποιητής Τζον Κιτς, ο συνθέτης Φρεντερίκ Σοπέν και οι λογοτέχνες Εμιλι Μπροντέ και Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον.
Στα μέσα του 19ου αιώνα, η πεποίθηση ότι ο καθαρός ορεινός αέρας και τα ιαματικά ύδατα είχαν την ικανότητα να γιατρέψουν τη φυματίωση οδήγησε στη δημιουργία πραγματικού κινήματος σανατορίων, που φιλοξένησαν και αυτά την αφρόκρεμα της ευρωπαϊκή διανόησης, μεταξύ τους τον Φραντς Κάφκα και τον Τόμας Μαν.
Ο πραγματικός ήρωας του αντιφυματικού αγώνα είναι, όμως, ο Γερμανός ιατρός Ρόμπερτ Κοχ, που ανακάλυψε το 1882 την πραγματική αιτία της ασθένειας: το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης..πηγη
