Η Έδεσσα (ή Αιγές, αρχαία πρωτεύουσα και Ιερή πόλη της Μακεδονίας) με πληθυσμό 18.253 κατοίκους κατά την απογραφή του 2001, ενώ η μεγαλύτερη πόλη και βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο είναι τα Γιαννιτσά με 29.364 κατοίκους. Άλλα σημαντικά κέντρα είναι οι κωμοπόλεις Κρύα Βρύση με 6.535 κατοίκους, Αριδαία με 5.600 κατοίκους και Σκύδρα με 5.801 κατοίκους.
Στην πόλη είναι έντονο το υγρό στοιχείο (ποτάμια και καταρράκτες), γι' αυτό και οι ονομασίες της: Έδεσσα (wεδες στα φρυγικά ήταν το νερό ή πύργος στο νερό) και Βοδενά (voda στα σλάβικα είναι το νερό) έχουν την ίδια ρίζα.
Το όνομα της πόλης έχει φρυγική προέλευση και σημαίνει "πύργος/πόλη μες στο νερό".
Η πόλη κατοικείται από τα αρχαία χρόνια και μέχρι την ανακάλυψη των τάφων της Βεργίνας (1977) ταυτιζόταν με τις αρχαίες Αιγές, πρώτη πρωτεύουσα του αρχαίου Μακεδονικού βασιλείου. Η σημερινή πόλη είναι κτισμένη στη θέση της ακρόπολης της αρχαίας πόλης. Οι περιορισμένες, προς το παρόν, ανασκαφικές έρευνες έχουν αποκαλύψει το αρχαίο τείχος και τμήμα της αγοράς. Από την πόλη έφερε αποίκους ο Μέγας Αλέξανδρος και επανίδρυσε την παλαιότερη Ορχόη της βορειοδυτικής Μεσοποταμίας σε Έδεσσα.
Στα ρωμαϊκά χρόνια γνώρισε σχετική ακμή, καθώς βρισκόταν πάνω στην περίφημη Εγνατία Οδό, και σύμφωνα με τον ιστορικό Τίτο Λίβιο ήταν "πόλις ευγενής και αξιόλογος". Από την εποχή του Αυγούστου μέχρι το 250 μ.Χ. διέθετε δικό της νομισματοκοπείο, ένα από τα 9 που είχαν επιτρέψει οι Ρωμαίοι στη Μακεδονία.
Ο μεγαλύτερος καταρράκτης της Έδεσσας
Κατά το Μακεδονικό Αγώνα οι πολλοί Εδεσσαίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία, όπως ο οπλαρχηγός Ιωάννης Τσίτσιος (καπετάν Βλάχος) και οι Μακεδονομάχοι Ιωάννης Γιούσμης, Παρίσης Παρίσης, Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Κωνσταντίνος Σιβένας, Αθανάσιος Φράγκου, Ιωάννης Χατζηνίκος και ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος. Ηγετικές μορφές της πόλης υπήρξαν επίσης, ο Ευάγγελος Κωφός και ο Δημήτριος Ρίζος Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, η Έδεσσα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 18 Οκτωβρίου του 1912 Στην οικονομική ανάπτυξη του μεσοπολέμου προσέφεραν σημαντικά οι 2.500 περίπου πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην πόλη με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923-24. Πολλοί από αυτούς είχαν αστική προέλευση και ίδρυσαν βιοτεχνίες. Τη δεκαετία του '30, εποχή πλήρους ακμής, λειτουργούν θέατρα, κινηματογράφοι, φιλαρμονική και εκδίδονται 4-5 εφημερίδες. Στην έντονη πολιτιστική κίνηση πρωτοστατεί ο σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος», που ιδρύθηκε το 1922 και συνεχίζει μέχρι σήμερα.
Η βυζαντινή γέφυρα "Κιουπρί"
Αρχαίο μονοπάτι στην Έδεσσα.
Στις αρχές του 21ου αιώνα, τα παλιά εργοστάσια της Έδεσσας έχουν γκρεμιστεί (Τσίτση) ή έχουν μεταβληθεί σε χώρους εστίασης (Κανναβουργείο). Οι μικρές μονοκατοικίες με τους ανθισμένους κήπους δίπλα στα ποταμάκια έχουν δώσει τη θέση τους σε πενταόροφες πολυκατοικίες. Ωστόσο, η πόλη διατηρεί ακόμη γωνιές πρασίνου, με σημαντικά πάρκα μέσα στο κέντρο, και διασχίζεται πάντα από μικρά ποταμάκια που της προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χρώμα.Παρ΄όλα αυτά όμως η αναλογία τ.μ.πράσινου ανά κάτοικο βρίσκεται στο 7,6 τη στιγμή που σύμφωνα με τον "Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος " το κατώτερο όριο μιας βιώσιμης πόλης είναι τα 10 τ.μ.πράσινου ανά κάτοικο. Το 2006 η τσιμεντοποίηση του πάρκου της πλατείας 25ης Μαρτίου με σκοπό την εκεί ανέγερση Μουσείου,παρ΄ότι είχε προεπιλεγεί άλλος χώρος,ακυρώθηκε μετά από κινητοποιήσεις ενεργών πολιτών της Έδεσσας. Την περίοδο 2004-2007 ανακατασκευάστηκε και η σιδηροδρομική γραμμή στο τμήμα Θεσσαλονίκης-Έδεσσας-Φλώρινας. Το 2006 η "Πρωτοβουλία Πολιτών για το Οδικό και Σιδηροδρομικό Δίκτυο" διεκδικεί την αναβάθμιση του οδικού δικτύου Θεσσαλονίκης-Έδεσσας στο τμήμα από τη Χαλκηδόνα ως τα όρια του Ν.Πέλλας με το Ν.Φλωρινας καθώς και την παράκαμψη της Έδεσσας ενώ παράλληλα τίθεται για πρώτη φορά το αίτημα της σιδηροδρομικής σύνδεσης
Πρόκειται για τον καταρράκτη Κορανό που το νερό του πέφτει από ύψος 70 μ. και αναμφισβήτητα είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης καθώς περιβάλλεται από μοναδικά στοιχεία φυσικής ομορφιάς.
Επίσης μια επίσκεψη στο Υπαίθριο Μουσείο Νερού θα ήταν ενδιαφέρουσα ώστε να δείτε πώς το νερό κινούσε τα παλαιά εργοστάσια όπου πολλά από τα κτίρια υπάρχουν ακόμα.
Τα πολλά ποταμάκια, τα παλιά και γραφικά γεφύρια και οι πολλοί χρωματισμοί στα πάρκα της Έδεσσας , δίνουν μια ξεχωριστή λάμψη στην πόλη και προσκαλούν κάθε επισκέπτη για μια βόλτα στην παλιά συνοικία Βαρόσι….εκεί που χρόνος σας ταξιδεύει σε παλιότερες εποχές.
Δίπλα στο Πανεπιστήμιο είναι το μοναδικό τζαμί που έχει απομείνει, από τα 6 που υπήρχαν επι τουρκοκρατίας. Είναι το Γενί Τζαμί, χτισμένο το 1904. Σε καλή κατάσταση στέκεται και το συντηρούν τώρα από την Νομαρχία. Πάμε τώρα λίγο πιο πάνω, να δούμε το ωραίο γεφυράκι το Κιουπρί , μέσα στην πόλη πάντα και πάνω από τον Εδεσσαίο ποταμό.
Η Έδεσσα υπήρξε ακόμη και στα χρόνια της τουρκοκρατίας ένα σημαντικό αστικό και διοικητικό κέντρο της κεντρικής Μακεδονίας. Αυτό είχε ως επακόλουθο την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών: παραδείγματα αποτελούν η ίδρυση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου το 1872 και της φιλαρμονικής την δεκαετία του 1900. Το αποκορύφωμα της πολιτιστικής κίνησης ήρθε την εποχή του Μεσοπολέμου (1922-1940). Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε η μουσική, με συχνές συναυλίες, οπερέτες και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν τοπικές χορωδίες και φιλαρμονικές. Η παλιά μουσική παράδοση διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας και στο τέλος κάθε καλοκαιριού ομάδες κανταδόρων διασχίζουν όλες τις γειτονιές της πόλης χαρίζοντας έναν ρομαντικό αποχαιρετισμό στην εποχή των διακοπών.
