Διασχίζουμε με το αυτοκίνητο το τοπίο της ορεινής Αρκαδίας, στον Δήμο Γορτυνίας, αφήνοντας πίσω μας πυκνές εκτάσεις ελάτων και αλπικά ξέφωτα, όπου βόσκουν κοπάδια με πρόβατα ή ξεφυτρώνουν πολυτελείς πετρόκτιστες βίλες
Παρατηρούμε το έντονο ανάγλυφο του τοπίου και σκεφτόμαστε τις μαρτυρικές στιγμές της Βυτίνας, των Μαγούλιανων, των Λαγκαδιών και των άλλων χωριών που λεηλάτησε ο Ιμπραήμ, αλλά και την έκπληξή του για τη δύναμη του Κολοκοτρώνη να ανασυγκροτεί σε ελάχιστο χρόνο τον στρατό του: «Εκείνο οπού εχάλαγε το μυαλό του Μπραΐμη ήτον, που μου χάλαγεν ένα στρατόπεδον και εις δύο ημέρες εσύσταινα άλλον», γράφει στα απομνημονεύματά του ο Γέρος του Μοριά.
Με τα βουνά της Γορτυνίας τράφηκε η μυθολογία του Αρκάδα θεού Πάνα και οι αρχαίες πόλεις της, η Τεύθις ή η Γόρτυνα, δεν πέρασαν απαρατήρητες στον περιηγητή Παυσανία. Σημαντικά είναι και τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής, ιδίως στη χαράδρα του Λούσιου, με την Παλιά και Νέα Μονή Φιλοσόφου ή τη Μονή Προδρόμου που κρέμεται πάνω από τα ορμητικά νερά του χειμάρρου. Η ιστορία του τόπου, με τη Δημητσάνα ως μπαρουταποθήκη της επανάστασης, είναι δεμένη με τον αγώνα του 1821. Τα όμορφα διατηρημένα πετρόκτιστα χωριά της, αναστηλωμένα, σήμερα, με ωραίους ξενώνες και σύγχρονη τουριστική υποδομή, έχουν συνδεθεί με την ιστορία της μετανάστευσης. Το φτωχό ορεινό τοπίο οδήγησε τους κατοίκους στις τέχνες. Καμπανάδες, χρυσικοί, γανωματζήδες, πετράδες και κανταρτζήδες έπαιρναν τους πάγκους τους και έφευγαν ή έστηναν τα εργαστήριά τους σε όλη την Ελλάδα, στη Βαλκανική, την Κων/λη και αλλού κι αργότερα επέστρεφαν στις πατρίδες τους φέρνοντας χρήματα και νέες ιδέες.
Οι χρυσικοί της Στεμνίτσας
Σε μια απότομη στροφή του δρόμου, ανάμεσα στο ελατόδασος του Μαινάλου και το φαράγγι του Λούσιου, στα 1.100 μέτρα, μπροστά μας εκτείνεται η Στεμνίτσα, εκεί που πιθανόν βρισκόταν ο αρχαίος Υψούς, μια μικρή πόλη που είχε επισκεφτεί ο Παυσανίας τον 2ο αιώνα μ.Χ., μιλώντας για τα άγρια θηρία και τα βουνά που κυριαρχούσαν στην περιοχή.
Στην πρωινή ομίχλη τα πέτρινα σπίτια του χωριού υψώνονται στην πλαγιά καφετιά και γκρίζα, σκεπασμένα με ομοιόμορφα κεραμιδί καπέλα, ανάμεσα σε κερασιές, κυπαρίσσια και καρυδιές. Η άλλοτε πολυπληθής κοινότητα σήμερα αριθμεί λιγοστούς μόνιμους κατοίκους, ωστόσο η ομορφιά του τοπίου και της αρχιτεκτονικής των σπιτιών της, μετά τα τέλη της δεκαετίας 1970, έδωσε ώθηση στην αναστήλωση των κατοικιών και αργότερα στην τουριστική αξιοποίηση του χωριού.
Στεμνίτσα. Στο κέντρο διακρίνεται το σχολείο.
Φτάσαμε στη Στεμνίτσα με πληροφορίες πολύ διαφορετικού ύφους. Θα βλέπαμε το σπίτι του Ιωάννη Κολοκοτρώνη, του επονομαζόμενου Γενναίου, γιου του Γέρου του Μοριά, αλλά και το παλιό δημοτικό σχολείο που είχαν γυριστεί σκηνές από την ταινία «Μάθε παιδί μου γράμματα» (1981), του Θ. Μαραγκού. Σήμερα στο κτίριο φιλοξενείται η Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, συνεχίζοντας μια παράδοση που ξεκινά στο χωριό από τα μεταβυζαντινά χρόνια, ως τρόπος βιοπορισμού σε μια περιοχή με φτωχή αγροτική παραγωγή. Οι χρυσικοί, όπως συνήθως ονομάζονταν οι τεχνίτες κοσμημάτων, έπαιρναν τον πάγκο με τα εργαλεία και γυρνούσαν στην Ελλάδα και αλλού εξασκώντας την τέχνη τους, μας λέει η κ. Ολγα Παπαδοπούλου, σημερινή διευθύντρια και καθηγήτρια της σχολής. Ο Λάμπης Κατσούλης, «ο μπαρμπα-Λάμπης», όπως τον φώναζαν όλοι, ήταν ο τελευταίος χρυσικός της Στεμνίτσας στον 20ό αιώνα.
Φ. Κόντογλου και των συνεργατών του (1954).
Δίπλα στο μοναστήρι της Χρυσοπηγής σώζεται το κελί όπου συνεδρίαζε η Πελοποννησιακή Γερουσία, καθώς, για λίγες μέρες, τον Μάιο του 1821, η Στεμνίτσα υπήρξε πρωτεύουσα της επαναστατημένης Ελλάδας. Ανηφορίζοντας για το «Κάστρο» και το μνημείο των πεσόντων συναντάμε την Παναγία την Μπαφέρω.
Στη Στεμνίτσα των 3.000 κατοίκων των αρχών του 20ού αιώνα οι τέχνες είχαν φέρει την οικονομική άνθηση. Καμπανάδες, ντουφεξήδες, μπρουντζάδες, ασημικοί, χρυσικοί, γανωματήδες, κουδουνάδες, διακινούν τα προϊόντα της τέχνης τους ταξιδεύοντας σε όλη την Ελλάδα, στα παράλια της Σμύρνης, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βαλκανική και μακρύτερα και επιστρέφουν φέρνοντας στη Στεμνίτσα χρήματα και νέες ιδέες.
Το ηρωικό μπαρούτι της Δημητσάνας
Από τις εγκαταστάσεις του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης στη Δημητσάνα.
κέντρο της Αρκαδίας μετά τον 16ο αιώνα.
Από τη Σχολή της Δημητσάνας, που ιδρύθηκε το 1764, αποφοίτησαν δεκάδες ιεράρχες και επτά πατριάρχες (Γρηγόριος Ε΄, Παλαιών Πατρών Γερμανός). Στα σπουδαία αρχοντικά σπίτια του χωριού περιλαμβάνονται αυτό της οικογένειας Σπηλιωτόπουλου (η οποία κατείχε μπαρουτόμυλους) και ο πενταώροφος πύργος του Ξενιού, ενώ οι εκκλησίες του Αγιώργη, των Ταξιαρχών και της Βλαχοπαναγιάς κοσμούνται με σημαντικές τοιχογραφίες του 17ου και του 18ου αιώνα.
θέα προς τη χαράδρα και το χωριό.
Αναπαραστάσεις εργαστηρίων παραδοσιακών τεχνών στο Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας. πηγη εθνος.
Παρατηρούμε το έντονο ανάγλυφο του τοπίου και σκεφτόμαστε τις μαρτυρικές στιγμές της Βυτίνας, των Μαγούλιανων, των Λαγκαδιών και των άλλων χωριών που λεηλάτησε ο Ιμπραήμ, αλλά και την έκπληξή του για τη δύναμη του Κολοκοτρώνη να ανασυγκροτεί σε ελάχιστο χρόνο τον στρατό του: «Εκείνο οπού εχάλαγε το μυαλό του Μπραΐμη ήτον, που μου χάλαγεν ένα στρατόπεδον και εις δύο ημέρες εσύσταινα άλλον», γράφει στα απομνημονεύματά του ο Γέρος του Μοριά.
Ο περίτεχνος πέτρινος πύργος του ρολογιού στο κέντρο της Δημητσάνας.
Οι χρυσικοί της Στεμνίτσας
Σε μια απότομη στροφή του δρόμου, ανάμεσα στο ελατόδασος του Μαινάλου και το φαράγγι του Λούσιου, στα 1.100 μέτρα, μπροστά μας εκτείνεται η Στεμνίτσα, εκεί που πιθανόν βρισκόταν ο αρχαίος Υψούς, μια μικρή πόλη που είχε επισκεφτεί ο Παυσανίας τον 2ο αιώνα μ.Χ., μιλώντας για τα άγρια θηρία και τα βουνά που κυριαρχούσαν στην περιοχή.
Στην πρωινή ομίχλη τα πέτρινα σπίτια του χωριού υψώνονται στην πλαγιά καφετιά και γκρίζα, σκεπασμένα με ομοιόμορφα κεραμιδί καπέλα, ανάμεσα σε κερασιές, κυπαρίσσια και καρυδιές. Η άλλοτε πολυπληθής κοινότητα σήμερα αριθμεί λιγοστούς μόνιμους κατοίκους, ωστόσο η ομορφιά του τοπίου και της αρχιτεκτονικής των σπιτιών της, μετά τα τέλη της δεκαετίας 1970, έδωσε ώθηση στην αναστήλωση των κατοικιών και αργότερα στην τουριστική αξιοποίηση του χωριού.
Στεμνίτσα. Στο κέντρο διακρίνεται το σχολείο.
Φτάσαμε στη Στεμνίτσα με πληροφορίες πολύ διαφορετικού ύφους. Θα βλέπαμε το σπίτι του Ιωάννη Κολοκοτρώνη, του επονομαζόμενου Γενναίου, γιου του Γέρου του Μοριά, αλλά και το παλιό δημοτικό σχολείο που είχαν γυριστεί σκηνές από την ταινία «Μάθε παιδί μου γράμματα» (1981), του Θ. Μαραγκού. Σήμερα στο κτίριο φιλοξενείται η Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, συνεχίζοντας μια παράδοση που ξεκινά στο χωριό από τα μεταβυζαντινά χρόνια, ως τρόπος βιοπορισμού σε μια περιοχή με φτωχή αγροτική παραγωγή. Οι χρυσικοί, όπως συνήθως ονομάζονταν οι τεχνίτες κοσμημάτων, έπαιρναν τον πάγκο με τα εργαλεία και γυρνούσαν στην Ελλάδα και αλλού εξασκώντας την τέχνη τους, μας λέει η κ. Ολγα Παπαδοπούλου, σημερινή διευθύντρια και καθηγήτρια της σχολής. Ο Λάμπης Κατσούλης, «ο μπαρμπα-Λάμπης», όπως τον φώναζαν όλοι, ήταν ο τελευταίος χρυσικός της Στεμνίτσας στον 20ό αιώνα.
Φ. Κόντογλου και των συνεργατών του (1954).
Αποψη της Στεμνίτσας με τα χαρακτηριστικά κόκκινα «καπέλα» των σπιτιών της.
Στη Στεμνίτσα των 3.000 κατοίκων των αρχών του 20ού αιώνα οι τέχνες είχαν φέρει την οικονομική άνθηση. Καμπανάδες, ντουφεξήδες, μπρουντζάδες, ασημικοί, χρυσικοί, γανωματήδες, κουδουνάδες, διακινούν τα προϊόντα της τέχνης τους ταξιδεύοντας σε όλη την Ελλάδα, στα παράλια της Σμύρνης, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βαλκανική και μακρύτερα και επιστρέφουν φέρνοντας στη Στεμνίτσα χρήματα και νέες ιδέες.
Το ηρωικό μπαρούτι της Δημητσάνας
Από τις εγκαταστάσεις του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης στη Δημητσάνα.
κέντρο της Αρκαδίας μετά τον 16ο αιώνα.
Το μοναστήρι «αετοφωλιά» του Ιωάννη του Προδρόμου πάνω από τον Λούσιο.
θέα προς τη χαράδρα και το χωριό.
Αναπαραστάσεις εργαστηρίων παραδοσιακών τεχνών στο Λαογραφικό Μουσείο Στεμνίτσας. πηγη εθνος.
