Το Βελίκι Νόβγκοροντ (Βελίκι σημαίνει Μεγάλο ή Σπουδαίο), βρίσκεται 589 χλμ. Βορειοδυτικά της Μόσχας και για αρκετούς αιώνες ήταν σημαντικότατο κέντρο εμπορίου της Ανατολικής Ευρώπης, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην επικοινωνία με πόλεις της Σκανδιναβίας και της Γερμανίας, με Παρευξείνιες πόλεις και τα μουσουλμανικά κέντρα της Ανατολής. Εδώ εμφανίστηκε ένα ιδιαίτερο σύστημα πολιτικής οργάνωσης, ουσιαστικά δημοκρατικό. Το Νόβγκοροντ είχε την τύχη ν’ αποφύγει τη μογγολική εισβολή και οι ρυθμοί ανάπτυξής του δεν επλήγησαν από τις καταστροφές που μετέτρεψαν σε στάχτη τις μεγαλύτερες πόλεις της μεσαιωνικής Ρωσίας.
Από τους Βαράγγους στους Ρώσους
Πηγή: Shutterstock/Legion-Media
Οι Βίκινγκς (ή Βαράγγοι, όπως τους αποκαλούσαν οι Σλάβοι που εγκαταστάθηκαν τότε σε αυτές τις περιοχές) έφταναν στη βόρεια πρωτεύουσα της μεσαιωνικής Ρωσίας, το Νόβγκοροντ, δια θαλάσσης. Εξοπλίζοντας και εφοδιάζοντας τα πλοία τους με όλα τα απαραίτητα, οι Σκανδιναβοί ξεκινούσαν για μακριά ταξίδια. Από τη Θάλασσα των Βαράγγων (σημερινή Βαλτική), μέσω του Φινλανδικού κόλπου και της λίμνης Λάντογκα, από τον ποταμό Βολχόβ στη λίμνη Ίλμεν και στη γη του Νόβγκοροντ. Στις μέρες μας, η ναυτική διαδρομή των Βίκινγκς προς τη Ρωσία ακολουθείται σπάνια και μόνο για επιστημονικούς σκοπούς. Τελευταίο (το 2012) έφτασε από τη Στοκχόλμη στο Βελίκι Νόβγκοροντ το πλοίο Fornkore, σ’ ένα ταξίδι διάρκειας 24 ημερών.
Οι Βίκινγκς έπλεαν τόσο μακριά, όχι μόνο για να ληστέψουν και να κυριεύσουν εδάφη. Τον 9ο αιώνα από τους ποταμούς του Νόβγκοροντ περνούσε η βασική εμπορική αρτηρία με την ονομασία: «Διαδρομή από τους Βαράγγους στους Έλληνες». Οι βυζαντινοί έμποροι προτιμούσαν να μετακινούνται από αυτή και να εμπορεύονται στις παράκτιες πόλεις. Στην ξηρά οι νομάδες ληστές μπορούσαν να τους αφαιρέσουν όχι μόνο το εμπόρευμα, αλλά και τη ζωή. Η ζήτηση σε στρατιώτες ικανούς να εγγυηθούν την ασφάλεια των επισκεπτών από τη θάλασσα και την επιβίωση των αναπτυσσόμενων πόλεων, ήταν τεράστια. Στην τέχνη του πολέμου οι Βίκινγκς ήταν ασύγκριτοι, γι’ αυτό προσλαμβάνονταν εύκολα στην υπηρεσία των σλάβων ηγεμόνων, εγκαθίσταντο στις περιοχές τους και γίνονταν Ρώσοι.
Αρχαία πρωτεύουσα
Πηγή: Lori/Legion-Media
Σύμφωνα με την εκδοχή του ρώσου ιστορικούΒασίλι Κλιουτσέβσκι, ένας από εκείνους τους Βαράγγους μισθοφόρους ήταν ο Ριούρικ, ο οποίος αφίχθη στα ρωσικά εδάφη ύστερα από πρόσκληση των αρχών του Νόβγκοροντ για να το προστατέψει από τις επιδρομές των νομάδων, αλλά αργότερα σφετερίστηκε με τη βία την εξουσία στην περιοχή. Κατά μια άλλη εκδοχή, η οποία αναφέρεται στις «Διηγήσεις των περασμένων ετών» (τα πιο παλιά ρωσικά χρονικά που έχουν διασωθεί, αρχές του 12ου αιώνα), οι κάτοικοι του Νόβγκοροντ κάλεσαν οι ίδιοι τον Ριούρικ, για να κυβερνήσει και να επιβάλλει την τάξη στους δύσκολους καιρούς με τις εσωτερικές διχόνοιες. Τελικά, τον 9ο αιώνα ο Ριούρικ κατέπλευσε στις ακτές του ποταμού Βολχόβ με ένα μικρό στρατιωτικό απόσπασμα και δημιούργησε εκεί έναν οικισμό, τα ίχνη του οποίου μπορεί να δει κανείς και σήμερα σε μια περιοχή 13 χιλιόμετρα από το Νόβγκοροντ.
Πηγή: Lori/Legion-Media
Στη δεξιά όχθη του ποταμού Βολχόβ υψώνεται ένας χωμάτινος λόφος. Είναι ό,τι απέμεινε στο χρόνο από την οχυρωμένη περιοχή όπου έδρευε η δυναστεία των Ριούρικ, η πρώτη που κυβέρνησε τη μεσαιωνική Ρωσία. Το ίδιο το Νόβγκοροντ το ονόμασαν «Νόβι Γκόροντ» (Νέα Πόλη), σε σχέση δηλαδή με το προαναφερόμενο, παλαιό κέντρο. Σήμερα τον χαμηλό λόφο καλύπτει μόνο το πράσινο χορτάρι, ενώ τον 10ο αιώνα καλυπτόταν από λιθόστρωτους δρόμους, τους πρώτους που έκαναν την εμφάνισή τους στη μεσαιωνική Ρωσία.
Φωτογραφίες:
Τον 12ο αι. κτίστηκε σ’ αυτό το λόφο ο Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ενώ στην απέναντι πλευρά του ποταμού, αυτός τουΑγίου Γεωργίου, ο κύριος ναός του ομώνυμου μοναστηριού. Τα δυο αυτά προσκυνήματα με τους λαμπερούς τρούλους, υποδέχονταν τους επισκέπτες της περιοχής του Νόβγκοροντ, οι οποίοι έφταναν από το Βορρά, από τη λίμνη Ίλμεν. Σήμερα από το Ναό του Ευαγγελισμού έχουν απομείνει μονάχα τα γραφικά ερείπια στο πράσινο λιβάδι όπου είχε ανεγερθεί. Αν όμως έρθει κάποιος εδώ με το πλοιάριο (ο πλους αρχίζει από το Μάιο και διαρκεί ως το Σεπτέμβριο), δεν θα του είναι δύσκολο να φανταστεί τη σκηνή, τον πρίγκιπα στο ελαφρύ πλοίο να καταπλέει στη στολισμένη πόλη του υπό τους ήχους των χαιρετισμών από τις καμπάνες των δυο ναών.
Μηνύματα από το παρελθόν
Πηγή: Lori/Legion-Media
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Βίκινγκς έζησαν πολύ καιρό στο Νόβγκοροντ. Οι αρχαιολόγοι έχουν βγάλει από το αργιλώδες έδαφος δεκάδες αποδείξεις, όπως τμήματα από αυθεντικές σκανδιναβικές ενδυμασίες και θρησκευτικά σκεύη ηλικίας άνω των χιλίων ετών. Ο άργιλος διατήρησε θαυμάσια τις περίφημες γραφές πάνω σε φλοιούς σημύδας, μηνύματα, τα οποία αντάλλασσαν όλοι ανεξαιρέτως οι κάτοικοι του Νόβγκοροντ, από τους πρίγκιπες μέχρι τον απλό λαό. Η μαζική μόρφωση των κατοίκων του Νόβγκοροντ ήταν για εκείνη την εποχή ένα μοναδικό φαινόμενο, όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά και για την Ευρώπη.
Προκειμένου να εκτιμήσει κανείς όπως της αρμόζει την αλληλογραφία των κατοίκων του Νόβγκοροντ τον 11ο-12ο αιώνα, αξίζει να επισκεφθεί το τοπικό ανοικτό μουσείο και να διαβάσει από τα πρωτότυπα: «Αγόρασε λάδι, στα παιδιά ρούχα, βάλε το γιο να διαβάσει», «Ας ζεσταθεί η καρδιά και η ψυχή σου με πάθος, στην όψη μου», «Στείλε μου χρήματα, ακόμη κι αν δεν στείλεις Σβένια, στείλε έτσι κι αλλιώς». Διαβάζεις, και είναι σαν να βλέπεις μέσα από μια κλειδαρότρυπα τη ζωή της αρχαίας πόλης.
Εάν δεν σας φτάνει η ανάγνωση, αλλά επιθυμείτε να τα δείτε όλα ζωντανά μπροστά σας, πηγαίνετε στις 8 Αυγούστου στη μικρή πόλη Στάραγια Ρούσα (περίπου 100 χλμ. από το Νόβγκοροντ), όπου διεξάγεται το φεστιβάλ πολιτισμού του πρώιμου μεσαίωνα «Κνιάζια Μπράτσινα» (Συμπόσιο των πριγκίπων). Εδώ, μπορείτε για ένα διήμερο να γίνετε ο Ριούρικ ή ένας Βίκινγκ της φρουράς του, και μετά να γυρίσετε εύκολα στη σύγχρονη εποχή παίρνοντας ως ενθύμιο ένα ξίφος των Βαράγγων.
